Mart 2020. Tatbikat Sahnesinde Cehennem oyununu izlemek için arkadaşlarımı bekliyorum. Covid-19 salgını henüz Türkiye'ye uğramamış, maske takanlara "deli" muamelesi yapılıyor. Oyunu izliyoruz. Sonraki 2 yıl boyunca fiziksel olarak hiç bir tiyatro oyunu izleyemeyeceğimin farkında bile değilim. Başta metin olmak üzere bambaşka bir oyun izliyorum, oldukça etkileniyorum. Büyülenmiş bir halde oyundan çıkıyorum. Hemen Tiyatro.co için bir inceleme yazısı yazıyorum oyunla ilgili. Şu alt başlığı atıyorum: "Vurucu, Düşündürücü, Epey Etkileyici." Sonrasında girişi yapıyorum: "Bu yazı zor bir yazı olacak. Nitekim Tatbikat Sahnesi tarafından sahnelenen Cehennem oyunu sindirmesi zor, alt metinleriyle insanı soru yağmuruna tutan, fazlaca düşündüren, fazlaca sorgulatan bir oyun." Oyunu izledikten yaklaşık 1 hafta sonra Türkiye'de ilk Covid-19 vakası görünüyor. Sonrası malum...
Kasım 2022'ye gelelim. Tatbikat Sahnesi yeniden Cehennem oyununu sahneleme hazırlıklarında. Kastta ve Rejide değişiklikler var. Bende ise ayrı bir gerilim. Bir oyun yazarı olarak korkumla yüzleşmek zorundayım. Zira tam da şu sıralar ben de Cehennem gibi sanal Dünya'da geçen bir oyun kaleme alıyorum. Bu oyunu kaleme alırken 2 yıl önce izlediğim oyundan ne kadar etkilendim? Bir yazarın en büyük kabusu bu. İzlediği ya da okuduğu bir şeyden "esinlenme" ötesinde etkilenmek.
Salona giriyoruz. Dikkatimi ilk çeken şey dekorun baştan aşağı değişmiş olması. Demek ki bambaşka bir reji ile karşılaşacağız. Kastta değişiklik olduğunu biliyorum. Peki değişen başka neler var? Baştan aşağı yeni bir oyun mu izleyeceğiz? Zaten çok beğendiğim bir oyunu daha çok beğenmem mümkün mü? Bu sorular eşliğinde oyun başlıyor...
 |
| Cehennemin 2020 yılındaki temsilinden. Iris rolüyle Beyza Nur Metin, Papa rolüyle Ünsal Coşar. |
Jennifer Haley tarafından kaleme alınan Cehennem, insanların artık neredeyse tüm yaşamlarını sanal ortamda sürdürdüğü, İnternet'in, Cehennem olarak adlandırıldığı bir yakın gelecek dünyasında geçiyor. Bu Dünya'da Cehennem, ekmek ve su gibi yaşamı idame ettirebilmek için bir ihtiyaç haline gelmiş. Eğitimden, eğlenceye; sosyalleşmekten, ilişkilere; hayata dair ne varsa Cehennemde yaşanıyor. Gerçek ile Sanal ayrımı ortadan kalkmış, Sanal dünya yaşanmak için daha tercih edilesi bir yer almış. Oyun, bu Sanal Dünya'da kullanıcılarına gerçek hayatta "suç" olarak addedilen eylemleri gerçekleştirebilecek bir ortam hazırlayan Papa'nın gerçek hayatta sorgulanması ile başlıyor. Papa'yı sorgulayan Dedektif, bu süreç boyunca suç ve ceza kavramlarını, sanal ve gerçek dünya ekseninde irdelerken hem kendi içinde hem de ucu bucağı olmayan "cehennem" içinde korkutucu bir yolculuğa çıkıyor.
Cehennem başarılı ve bir o kadar da zor bir metin. Çarpıcı gerçekleri, tabu insan davranışlarını ve dahası bu davranışlara karşı iki yüzlü yaklaşımı tokat gibi izleyicinin yüzüne vuruyor. Suç ve ceza kavramları konusunda insanı derin düşünmelere sevk ediyor. Bundan da ötesi, sanal dünyanın insanlarda yarattığı "yeni bir kimlik yaratma" ihtiyacı noktasında son derece gerçekçi bir uyarıda bulunuyor. Oyunda izlediğimiz yakın geleceğin çok da uzak bir "ihtimal" olmadığını, hemen yanı başımızda durduğunu bizlere hatırlatıyor.
Oyun temel olarak gerçek dünyada bir sorgu odası ve sanal Dünya'da Papa'ya ait "Kuytu" ismi verilen yerde geçiyor. Bu bağlamda sanal dünya ile gerçek arasındaki geçişler oyunun sahnelenmesinde kilit bir öneme sahip. 2020 yılındaki oyunda sahne, yatay olarak gerçek ve sanal dünya şeklinde ayrılmışken yeni sahnelemede dikey bir kullanım mevcut. Yükseltinin üst kısmı sorgu odası, alt kısmı ise Sanal dünya olarak kurgulanmış. Yatay uzamdan, dikey uzama geçiş oyuna müthiş bir derinlik dahası tempo kazandırmış.
Sanal Dünya yansımaları olarak dekorun üst ve yan kısımlarına verilen görüntüler, bu tarz bir oyun için çok yerinde bir tercih. Tiyatroda projeksiyon kullanılmasının hayranı olmasam da oyununun alt metnine uyan bu kullanım, metni desteklediği gibi; tiyatro ortamında verilmesi zor olan "sanal dünya" imini başarıyla izleyiciye aktarıyor.
Her iki oyunda da sorgu sahnelerinde kullanılan canlı kamera bu oyunda biraz daha geliştirilmiş. Bu kamera kullanımı izlemesi ilginç bir deneyim. Zira sadece oyuna derinlik katmakla kalmıyor, sorgu odasındaki oyuncuların jest ve mimiklerini çok daha detaylı görmemize izin veriyor.
Önceki oyunda 9 yaşındaki İris bir salıncakta sallanırken tasvir edilirken bu oyunda büyük bir oyuncak tahta at kullanılmış. Bu yeni tercih oyun metninin karanlık yapısını rejide de daha fazla gösterme olanağı sunmuş. Nitekim, Sallanan At üzerindeki hareketler "cinsel birleşme" metaforunu izleyicinin gözüne sokmadan veriyor ve kullanılan bu metafor "pedofili" olgusunun rahatsız ediciliğini oyuncak at'ın sahnede durduğu her an hissetmemize sebep oluyor.
Görsel Temsilidir
Dekor ve projeksiyon yansımaları gibi oyunda kullanılan müzikler de izleyiciye hissettirilen "rahatsız edicilik" ile uyumlu bir şekilde. Oyun, metne uygun şekilde tüm bu unsurları (dekor, müzik vs.) başarılı bir uyumla kullanarak; metnin arka planındaki rahatsız edici atmosferi yaratıyor.
Gelelim performanslara.
Cehennemin her iki kastında da yer alan sadece 2 oyuncu var. Ünsal Coşar Papa rolüyle bir kez daha çok başarılı bir performans ortaya koymuş. Coşar'ın performansında en dikkat çekici nokta, Papa karakterini oynarken "salt bir kötü" tiplemesine düşmeden; derinlikli bir karakter yaratabilmesinde. Bu çok ince bir çizgi. Zira Papa, izleyicinin empati kurmaması gereken bir karakter. Coşar bu dengeyi korumayı çok iyi başarıyor.
İlk Cehennem oyununda Dedektif rolündeki Selin Tekman bu sefer Iris rolünde. Bu gözlemlemesi ilginç bir kast değişikliği zira canlandırdığı iki karakter birbirinden tamamen zıt yapılara sahip. Önceki oyunda karakter gereği katı ve sert dedektifi canlandıran Tekman bu sefer de hayalperest, 9 yaşındaki Irıs'i başarıyla canlandırmış. Oyuna dair spoiler vermeden daha fazlasını söylemek mümkün değil ancak Tekman, İris olarak sahnede yer alırken olması gerektiği gibi 9 yaştan öte derinliği de görebiliyoruz.
Dedektif rolüyle Elvin Beşikçioğlu uzun bir aradan sonra Ankara sahnelerine geri dönüyor. Katı, Sert yapıya sahip, içinde ciddi travmaları olan bu karakteri başarıyla canlandırdığı gibi, dekor gereği sürekli sahnede bir şekilde görünmesine rağmen bir an olsun karakterden çıkmıyor. Umarım kendisini daha fazla izleme şansına erişiriz.
Adem Aydil, Fen öğretmeni Bay Norris rolüyle karşımıza çıkıyor. Bay Norris performansı hakkında yazması en zor karakterlerden birisi. Zira oyunun sonu hakkında spoiler vermeden bir şeyler söylemek pek mümkün değil. Ancak oyunun sonunu bilen biri olarak Aydil'in sahneye ilk çıktığı andaki duruşuyla ve konuşmasıyla izleyiciye verdiği durağanlık ile bezmişlik halini görünce çok mutlu oldum. Nitekim bu karakterin hikayesinin yolculuğunu bilen birisi olarak ne kadar başarılı canlandırıldığını hemen anlamıştım.
Eda Eğilmez, metinde ve önceki sahnelemede erkek olan Bay Woodnut rolünü canlandırıyor. Oyunu izlemeden önce; bu karakterin Erkek olması ve Kadın bir oyuncu tarafından canlandırılması dolayısıyla "karikatürize" olabileceği endişesi duymuştum. Ne var ki Eğilmez performansıyla, canlandırdığı Bay Woodnut'ın cinsiyetinden öte bir "persona" bir "sanal görünüş" olduğunu izleyiciye başarıyla aktarıyor. Burada sağlanan denge sayesinde izleyiciyi "yadırgatmama" hali çok başarılı olmuş. Karakterde yapılan bu "cinsiyet" değişikliği oyunun alt metnine de çok uymuş nitekim sanal dünyada edinilen görünümler oyun anlatısının çok önemli bir parçasını oluşturuyor.
Yazıyı bitirmeden bir iki ufak eleştiri.
İris'in ayağının bağlandığı zincir, görsel olarak da alt metinsel olarak da çok iyi bir tercih olsa da yere çarptığı anlarda çıkardığı sesler kimi zaman diyalogların duyulmamasına sebep oldu.
Bay Norris'in giydiği "Los Angeles Lakers" forması, yakın gelecekte geçen nispeten "distopik" sayılabilecek bu atmosfer içerisinde bende yabancılaşma yarattı.
Sonuç olarak oyun, metninden rejisine; performanslardan atmosferine yine Tatbikat sahnesinin prodüksüyon kalitesine yaraşır bir şekilde sahneye konulmuş. Tiyatroseverlerin mutlaka izlemesi gereken bir yapım.
Oyun Puanı: 10/10
Oyun Künye:
Bu yazı oyunun 28.11.2022 tarihli gösteriminin ardından yazılmıştır. Yazıda kullanılan görseller biletix.com, tiyatrodergisi.com.tr ve Tatbikat Sahnesi Sosyal Medya hesaplarından alınmıştır.
Ali Uygur Selçuk
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder